Merkez Bankası, geçerli olduğu ülkelerde veya Avrupa Birliği gibi birliklerde para politikalarını belirleyen kuruluşların başında gelir. Bu kurum, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve araçlarını seçer.

Genellikle siyasi etkileşimden uzak olan merkez bankası, bağımsız kararlarla para politikası üretiminde ve uygulamasında bulunur.

Para piyasasındaki arz ve talep dengesini etkilemek üzere merkez bankasının kullanabileceği çeşitli para politikası araçları bulunur. Bunlar arasında para basma, borç alma ve verme, faiz oranlarının belirlenmesi, açık piyasa ve döviz alım satım gibi işlemleri sayılabilir. Genellikle, gelişmiş ekonomilerdeki merkez bankalarının bu şekilde yapılandığı bilinir. Ancak istisnaen bazı ülkelerde merkez bankaları hükümetle ortak çalışabilir.

Ülke ekonomisindeki önemli rolü sebebiyle, merkez bankalarının bağımsız kurumlar olup olmaması gerektiği tartışılan ve özellikle Türkiye’de güncelliğini koruyan bir konudur.

Modern ekonomilerde, merkez bankasının bağımsızlığı fiyat istikrarını sağlamanın ön koşulu olarak görülür.

Merkez bankasının bağımsızlığı ise iki önemli göstergeyle ölçülür:

1. Amaç Bağımsızlığı: Kurumun kendi politikalarını siyasi etkiden bağımsız olarak belirlemesi ve uygulaması.
2. Araç Bağımsızlığı: Para politikası araçlarını siyasi müdahale olmadan serbestçe kullanabilmesi.

Merkez bankaları, olası riskleri durdurmak, alınan tedbirleri uygulamak ve para politikalarını hayata geçirmek için kurulmuşlardır. Merkez bankası bağımsızlığı, enflasyonla mücadele eder, yabancı yatırımcılara güven veren bir ortam oluşturur.

Bu nedenlerin yanında, merkez bankası bağımsızlığı, toplumsal refahı arttırmak için gereklidir. Ülke ekonomisine en önemli katkıyı sağlayan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülebilir olması, ülkelerin refah düzeyini direkt etkileyen konular arasında yer alır. Yüksek enflasyonun toplumsal refahı ters yönde etkilemesi ve sürdürülebilir büyümeyi ile istihdam artışını etkilemesinden dolayı, merkez bankası bağımsızlığı refahın ön koşulu olarak değerlendirilmelidir.