MERKEZ BANKALARININ BAĞIMSIZLIĞI SORUNU

Merkez Bankalarının görevlerini etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri büyük ölçüde bağımsız olmalarına bağlı bulunmaktadır. Ancak bağımsızlık kavramının içeriği ve kapsamı son derecede geniş olup, tanımlanması oldukça zordur. Kavramsal olarak Merkez Bankalarının bağımsız olmaları ekonomiye ilişkin aldığı kararlarında dışsal faktörlerden özellikle politik baskılardan etkilenmeden, kendi öngördükleri para politikası araçlarını serbestçe kullanabilmelerini ifade eder.

Merkez Bankasının yasal bağımsızlığını ölçmek amacıyla,MerkezBankası yasasına bakılarak parapolitikasına ilişkin hedefleri ve araçlarıkimin saptadığı,diğer kamu kurumları

ile ne türden bir ilişkiye sahip olunduğuMerkez Bankası başkanının seçilme ve görevden alma alınma süreçleri vs. göz önünde bulundurulabilmektedir.

Merkez Bankası,para politikasınıSiyasi otoritenin nüfuzuna ve baskısınamaruz almadan, belirlenen hedefler doğrultusunda uygulayabilme ve gerektiğinde değişiklik yapma esnekliğine sahip olmalıdır.Para politikasınınmakroekonomik performansını artırabilmesi için büyük önem taşmaktadır.

Politik baskılara maruz kalması, parapolitikası uygulamasında enflasyonisteğilimlerin artmasına neden olmaktadır. Merkez bankalarının bağımsız olmadığı ülkelerde artan bütçe açıklarının Merkez Bankası kaynaklarıkullanılarak finanse edildiği görülmektedir. Bütçe açıklarının finansmanı için ihraç edilen tahvillerinMerkez Bankası tarafından birincilpiyasada satın alınması veya parabasılmak suretiyle finansmanınınsağlanması fiyat istikrarının sağlanmasını engellemektedir. Seçimöncesi dönemlerde popülist politikalaruygulanmakta ve artan bütçe açıklarıHazineye açtığı avanslarla sağlanmaktadır. Paranın değerini koruyabilmesive kronik yüksek enflasyon oranlarıylakarşı karşıya kalınmaması için siyasibaskıdan uzak tutulmaları büyük önem taşımaktadır.Bağımsız bir Merkez Bankası oluşturulmak istemesinintemel amacı, siyasal iktidarların parapolitikasını, günlük kararlar çerçevesinde bir futbol topu ile oynar gibi oynamalarından kurtarmaktır. Bağımsız olmadığı surece siyasal iktidarlarınpara basarak kamu harcamalarınınfinanse etmeye devam etmektedir.

Suat ELİBÜYÜK